sábado, 2 de noviembre de 2013

Francisco Vales Villamarín



Naceu en Betanzos o 7 de maio de 1891 e morreu na mesma vila o 24 de agosto de 1982. Foi un pedagogo, profesor e historiador implicado no recoñecemento da cultura galega e, moi especialmente, na investigación acerca da súa vila natal. Foi membro da Real Academia Galega e o seu Secretario.
Estudiou maxisterio en Santiago de Compostela,cun brilante expediente,e ingresou como mestre de ensino oficial,impartindo clases,primeiro en Mugardos e maís adiante na Coruña.Igualmente,foi secretario particular da escritora Emilia Pardo Bazán.
En 1.917 funda "A Irmandade da fala" de Betanzos,que presidiria durante anos.funda tamén o museo pedagóxico Rexional da Coruña (1.926),do que seria secretario e bibliotecario.En 1.940 e distinguido co cargo honorífico de cronista oficial da ciudade de Betanzos,onde fundaria e dirixiria o "Anuario Brigantino".
En 1.957 imponselle a medalla de plata da sua cidade natal da que é nomeado fillo predilecto en 1.980.Tamén é posuidor da encomenda da orden de Alfonso X O sabio.
Entre outros cargos,foi secretario perpetuo da Real Academia Galega e numerario da Real Academia de Belas Artes Nosa Sra. do Rosario.
E un dos fundadores da Agrupación folklórica "Aturuxo

martes, 15 de octubre de 2013

martes, 17 de septiembre de 2013


Festival internacional de Rouergue,1.990.Fotografia

Bailando el maneo de Mens

Adolfo Anta Seoane, (A Coruña,18/04/1900 - 22/02/1978)





De sentimientos nacionalistas, fue sonada su actuación en los años 50 en una de las cenas
de gala que se ofrecían a Franco en el Ayuntamiento coruñés. Al finalizar aquella, el Caudillo
e invitados salíeron al balcón principal del Palacio de María Pita donde asistían a una sesión
de fuegos artificiales,a un concierto de música regional y la actuación del grupo "Coros y danzas".
Fue en uno de ellos cuando el maestro Anta subió al balcón de autoridades a pedirle al
Caudillo la venia para interpretar, nada menos, que el Himno Gallego. Los invitados que
rodeaban a Franco, sobre todo los falangistas y los militares, pusieron cara de sorpresa
cuando Anta se lo pidió al Generalísimo.
El protagonista de tan insólita interpretación, Adolfo Anta Seoane, había nacido en A Coruña
en abril de 1900. Hijo de militar, su familia cambió varias veces de residencia.A los ocho años se incorpora al coro de la Iglesia de los Jeusitas. Músicovocacional, ingresó en 1917 en la banda de música de Castropol, que llegó a dirigir, y,posteriormente, en la banda del Regimiento de Infantería Isabel la Católica de A Coruña. En1928 se encargó de la dirección del coro Cantigas da Terra, continuando en el puesto hasta
1951.
Fue, asimismo, director de la coral de Sada, del coro Brétemas e Raiolas, de la agrupación
folclórica Aturuxo (que creó en 1954) y de la masa coral de la Fábrica de Tabacos de A
Coruña. Compuso, arregló y divulgó numerosas obras musicales de maestros como Montes,
Marcial del Adalid, Chané, Baldomir y otros.
En los años sesenta se puso a la venta un disco, titulado Cantigas da Nosa Terra, donde,
junto a una serie de canciones del país, venía el himno gallego interpretado por la coral El
Eco, con adaptación de Anta.
También fue el creador del premio Marcial del Adalid, para distinguir a los componentes de
masas corales y coros que practicasen el canto sin fines de lucro.
Después de una intensa vida musical, el maestro falleció en A Coruña en febrero de 1978.
Era miembro numerario de la Academia de Bellas Artes Nuestra Señora del Rosario, a la
que legó su archivo musical

miércoles, 21 de agosto de 2013

Pandereteiras de Mens no programa Ruada.(1.986)


Neste video,grabado  no programa Ruada da TVG en 1.986,podemos ver a Teresa,Adelia,Asunción (†),Prudencia (†) e Manuel (†),interpretando a "Pandeirada de Mens".

jueves, 8 de agosto de 2013

Sebastián martinez Risco (Ourense,1.899 - A Coruña 1.977)







Sebastián Martínez-Risco e Macías naceu o 19 de Xaneiro de 1899 en Ourense, cidade en que realizou os estudos secundarios. Posteriormente, trasladouse a Santiago de Compostela onde iniciou a carreira de Dereito, que máis tarde continuaría na Universidade de Zaragoza e concluiría en Madrid. En 1924 gañou a oposición de maxistrado, sendo nos anos 1932-1933 xuíz de instrución no Barco de Valdeorras e posteriormente en Vilalba; após unha longa excedencia, regresaría á carreira xudicial na Audiencia de Xirona. Aliás, exerceu a avogacía durante vintecinco anos en diferentes puntos da Galiza.
Comezou a súa andaina literaria publicando —con dezasete anos— os seus primeiros poemas na imprensa diaria de Zaragoza. Anos despois, xa en Astorga, foi colaborador habitual do xornal El pensamiento Astorgano e da revista madrileña La Esfera.
Fundou e dirixiu o Ateneo de Lugo, onde organizou frecuentes encontros culturais e entrou en contacto con figuras destacadas da cultura galega. Nos anos posteriores á guerra continuaría con esta faceta de animador cultural e político, promovendo e impulsando iniciativas de todo tipo. Así, por exemplo,foi membro fundador da agrupación folklórica "Aruruxo",
Tamén en 1963, fúndase o Partido Socialista Galego no seu gabinete da Coruña.
En 1944 foi nomeado membro correspondente da Real Academia Galega e, seis anos máis tarde, numerario da mesma institución, ingresando en 1953 coa leitura do discurso intitulado "O sentimento da Xustiza na literatura galega".
Desde 1960 até a súa morte presidiu a Academia, nun período en que se institucionalizou a celebración do Día das Letras Galegas.
Alén destas actividades, Sebastián Risco formou parte do Consello de Dirección da Revista de Economía de Galicia, do Consello de Administración da Editorial Galaxia e da sección galega da revista portuguesa Quatro ventos,
Para alén de colaborar na revista Scientia Iuridica, de Braga, e do Galician Programme, da BBC.
A súa produción literaria componse de obras de poesía, teatro, romance e ensaio, sendo este último o xénero maioritario dentro da súa criación.
As súas primeiras obras publicadas —La Tanza negra (1943) e Trébol poético (1943)— están redixidas en español, mais en La esquina amada, do mesmo ano que as anteriores, xa mestura as dúas linguas. A maior parte da súa produción poética recóllese no volume póstumo Do recuncho amado, que viu a luz en 1980.
Como ensaísta, editou Presencia da lingua galega (1973) e un número importante de artigos á volta de diferentes aspectos da nosa cultura: "Valores espresivos da obra de Castelao" (1976), "Raíz galega de Valle Inclán","Lamas Carvajal, Poeta do mundo rural", "Nadal no alén terra"...
Sebastián Risco morreu na Coruña o 24 de Setembro de 1977.

lunes, 22 de julio de 2013


Aturuxo logo dunha actuación no ano 1.978.Na imaxe podemos ver a Alfonso,Josechu,Domingo,Manolo,Lolo,Maria, Yolanda,Dunnia e Rosa.

(Foto cedida por Manuel Vazquez Mera).

domingo, 21 de julio de 2013



A Agrupación en Ourense,diante do concello no ano 1.978.Na imaxe podense ver a Manel,Alfonso,Manuel Vazquez Mera e Xulio.
(Fotografia cedida por Manuél Vazquez Mera)

martes, 2 de julio de 2013

jueves, 20 de junio de 2013


Publicación aparecida no diario de Vila Praia D´Ancora o 19 de Abril de 2.013


Publicación aparecida na axenda do concello facendo referencia ao festival organizado pola agrupación.

jueves, 2 de mayo de 2013

Juanjo Linares,(1.933 - 2.009) . Coreógrafo




     Nuestro amigo, Juan José Linares murió el 16 de Noviembre de 2.009 en el hospital de la Concepción de Madrid, a los 76 años, por complicaciones de un infarto. Se disponía a salir de casa para impartir una clase magistral  y no pudo completarla. Terminó su vida “con las zapatillas puestas” como era su obsesión, su vicio,  como el decía.
 Juan José Linares Martiáñez, bailarín, coreógrafo, folklorista y maestros de maestros de la danza nació en Ordes (A Coruña) el 6 de Septiembre de 1933. Desde muy pequeño, su afición, su ilusión, su obsesión fue bailar.  Comenzó sus primeros pasos con su tía Rita en su pueblo natal, y aunque su familia le encauzó en el mundo de los estudios, hizo bachiller y se matriculó en la Universidad estudiando Derecho, siguió formándose en lo que era su verdadera vocación, la danza.  Vivirá por y para la música y el baile. Entregará todo su tiempo y su vida a la danza, en sus diferentes facetas: bailarín, coreógrafo y maestro. Y sin duda alguna fue una máxima autoridad en el estudio del baile folklórico español, él prefería el término de “danza tradicional” y lo consideraba como un bien patrimonial que debía ser atendido y conservado. Por ello luchó toda su vida, entregándola a los grupos de folklore diseminados por toda la geografía española.

COMPOÑENTE, PRIMEIRO BAILARÍN E DIRECTOR GRUPOS PROFESIONAIS

-Ballet español de Rosario. -Compañía de Antoñita Moreno “Candilejas” (1960) e “Ronda Española” (1968). -Ballet de Mariemma (1963-1966). -Marifé de Triana. Cía. de Variedades “La Niña de Agua Lucero” (1966-67). -Ballet Español de Pilar de Oro e Alfredo Gil (1963). -Ballet Español de María Rosa (12969-71). -Compañía de revistas Eler Barber (1962). -Curso Superior 1º e 2º. Real Conservatorio de Danza de Madrid (2001, 2002, 2003, 2004, 2005 e 2006). -Escola Profesional de Danza de Comandante Fortea, Madrid. -Escola Profesional de Danza de El Espinillo. -Escaena, Escola recoñecida de dona Carmen Roche. -Estudio, Centro de Actividades Artísticas Bella Vista, Madrid.

 GRUPOS NON PROFESIONAIS

-Grupo Nacional de Danzas da O.S. de Educación e Descanso. Madrid. -Grupo de Danzas e Cancións de Educación e Descanso, A Coruña (1952-1959). -Masa Coral “Follas Novas” da Coruña (1954-55). - Agrupación folklórica  “ATURUXO” da Coruña (1955-58). -Coros “Rosalía de Castro” de Madrid (1959). -Coro de Ordes (1945-46). -Grupo de Coros e Danzas de Vinaroz – Castellón de la Plana (1966-68).

-Maestro de Danza Española en la Real Escuela de Arte Dramático y Danza de Madrid

-Maestro de Danza Española otorgado por el Sindicato de Profesionales de Danza.

-Maestro de Danza Española y Coreógrafo concedido por el Sindicato de Profesionales de la Danza de Madrid.

-Patrón del Spanish Institute de Perth (Australia).

-Maestro del Mundo mediante Diploma y Certificado otorgado por la Universidad de Northearstern de Illinois en Chicago.

     Debuta como profesional en el Teatro de la Comedia de Madrid en 1959  con el Ballet Español de Rosario. Obtiene un gran éxito,  la crítica lo bautizó como “el bailarín de los pies alados, como Aquiles”. Inicia una gira en la que conoce a Dalí y esto le lleva a viajar por todo el mundo durante ocho años. Después como primer bailarín con Mary Emma, continúa triunfando tres años más. Colabora con Mari Fé de Triana, Antoñita Moreno, Ballet español de Pilar de Oro y Alfredo Gil, María Rosa; Compañía Elder Barber Etc.

     Como coreógrafo profesional destacan sus colaboraciones con el Ballet Nacional, Antonio Gades, Ballet Folklórico Nacional, Ballet Nacional de Festivales de España, Compañía de Zarzuela Isaac   Albéniz, Imperio Argentina, José Greco…y un largo etcétera. Podríamos afirmar que todo el mundo de la danza está relacionado con él.

     Los premios, placas, diplomas y medallas que ha obtenido son innumerables y no tendrían cabida en esta pequeña biografía, pero entre ellas podríamos destacar:

-Medalla de Plata a las Bellas Artes, otorgada por el Ministerio de Cultura.

-Hijo Predilecto de Órdenes, su pueblo natal.
…Y por proximidad a nosotros Medalla de Oro de Semillas del Arte y  trofeo “Los de la Varita” de La Puebla de Montalbán.

     Ha impartido numerosos cursos e innumerables conferencias, al igual que siempre ha sido requerida su presencia para los más prestigiosos concursos y asesorías.

   Ha publicado numerosos libros de Danza, Indumentaria Tradicional y diversos trabajos de investigación relacionados con el folklore.

 …    Y ha sido Maestro de Maestros, impartiendo clases en varios conservatorios de Danza de España ¡Cuántos han llorado su ausencia! Nosotros hemos presenciado y compartido ese dolor.

    Otras de sus aficiones era coleccionar trajes.  Sostenía que el clima y, por tanto, el vestido  determinaban el modo  de bailar. Su casa era un verdadero museo, no había ni un centímetro cuadrado libre, todo lo ocupaba la colección de trajes, más de mil…Colección que, en parte, hemos contemplado en varias ocasiones en el museo de “La Celestina”. Realizó exposiciones en Madrid, Tarancón, Santillana del Mar, Cádiz, Córdoba…

   Y siempre soñó devolver a la tierra que le vio nacer su memoria materializada en sus recuerdos más preciados, que toman forma de trajes artísticos, tradicionales, regionales y hasta de luces vinculados a los más destacados nombres del espectáculo. Tras años de esfuerzo, el sueño del Maestro se ha cumplido y unos mil trajes de su colección lucirán en la exposición permanente que llevará su nombre, a modo de merecido homenaje de los suyos en Ordenes  (La Coruña). (-No ha sido inaugurado, pero él lo ha visto finalizado en el viaje que  realizó en Octubre, me comentaba el Concejal de Cultura el día del sepelio en Madrid.)  La colección incluye trajes valiosos, como un traje del siglo XVI o un traje de acristianar. También incluye la colección trajes de propietarios tan ilustres como el de la heroína del 2 de Mayo, Manuela Malasaña o el de la bailarina malagueña que se convirtió en la maharaní de Kapurkala, Anita Delgado, uno de la corte del emperador de Japón; o el de  ama de cría del duque de Medinaceli.

LIBROS ESCRITOS E PUBLICADOS:

-“O Baile en Galicia”, editado por E. Galaxia. -“Historia del Traje en Galicia”. -“Danzas de Sasamón”. -Traballos sobre “El Traje y la Danza”. -“Aproveitamento dos tempos livres dos trabalhadores”, Lisboa. -“Danzas de la Puebla de Montalbán”, en colaboración con don Benjamín Bustamante. -R.P. Franciscano.


miércoles, 1 de mayo de 2013

Anton Naveira Goday,(director artístico)




Antonio Naveyra Goday era fillo dun betanceiro e dunha compoñente da familia dos
conserveiros Goday, con fábrica na Illa de Arousa. O seu pai era membro da familia Naveyra
Pato, unha das máis importantes e podentes de Betanzos, cunha grande e céntrica casa na
Porta da Vila e outras máis na cidade, ademáis de grandes propiedades en toda a comarca
mariñá. Os Naveyra aparecen unhas veces con i grega e outras con i latina: Naveira. Nós
imos respeitar a forma con i grega, Naveyra, que foi a que adoptou Antonio (tamén coñecido
como Antón) no eido artístico.
Nado en Compostela en 1909, cursa estudos de Dereito na Universidade de Madrid,
licenciándose en 1933. En Madrid terá oportunidade de coñecer a García Lorca. Pasará logo
a residir na Coruña, onde se dedicará ao teatro e ao folclore galego, falecendo en 1976.
Está aínda por facer a biografía deste home que tivo unha importante actividade no
teatro e no folclore galego nuns tempos realmente dificeis. En Betanzos apenas é lembrado
pola xente de idade como cobrador e administrador das rendas familiares.
Na Coruña dirixirá o grupo de Teatro de Cámara da Asociación Cultural Iberoamericana
(A.C.I.) a finais dos anos cincoenta e comezos dos sesenta e, posteriormente, participará
no Teatro Experimental Tespis, da Delegación provincial da Xuventude da Coruña
Paralelamente desenvolve o seu labor no eido do folclore,participando na fundación da
Agrupación Folclórica Aturuxo,creada na Coruña en 1955, que na súa primeira etapa «dedícase sobre
todo á escenificación de costumes populares, baixo a dirección de Antón Naveyra Goday e con Mª
Victoria Canedo como profesora de baile [...] Nos anos sesenta e comenzos dos setenta, o grupo
céntrase no baile e no canto tradicionais, con Antón Naveyra a cargo da dirección artística16.»
Sobre estes temas publica na revista Vida Gallega algúns artigos: «El traje regional en las
manifestaciones folclóricas» (nº 35,1958), «El tan ansiado balletgallego» (nº 38, 1958),
«El baile regional y el ballet gallego» (nº 46-47, 1959). Tamén en Lar
– Revista del Hospital Gallego de Buenos Aires publica «O Alalá» (nº 296-7-8, 1958).
Naveyra era para o artista Claudio, autor dos decorados desta e doutras obras dirixidas
polo betanceiro-compostelán, «el mejor director de teatro que tenemos en Galicia».17 Segundo
el, Naveyra xa pensara realizar a obra de Castelao oito anos antes desta estrea; en 1953,
polo tanto. É dicir, no ano en que a editorial Galaxia publica a obra. Non acadaría daquela
autorización para representala? Ou non pasaría Naveyra dos tanteos iniciais?. Porque unha
cousa era a edición da obra, necesariamente minoritaria e reducida naquelas circunstancias
e outra a representación pública na, daquela, primeira cidade de Galiza.


Documento histórico.Encuadernación do libreto das festas patronais de San Roque (Betanzos),ano 1.956,e folla interior na que se pode ler,resaltado en amarelo,a mención correspondente a actuación que ese dia faria a Agrupación en ditas festas,presentando o seu espectáculo "Roseira de Costumes".
O texto dí:
" Por la noche,a las once,en las escuelas Garcia Naveira,actuación de la agrupación folklórica "ATURUXO" con las escenas plásticas gallegas "ROSEIRA DE COSTUMES",que tanto éxito alcanza en La Coruña."

martes, 9 de abril de 2013

domingo, 31 de marzo de 2013

martes, 26 de marzo de 2013


Bailando "Fandango Muradan" en Chateauneuf du Faou (Finistère),na Bretaña francesa.Ano 1.981

viernes, 22 de febrero de 2013

Ropero,local antiguo



Vista del ropero y vitrina en el antiguo local de ensayo.

Mural principal




Vista del mural principal que se encontraba en la entrada del antiguo local de la agrupación,cuando esta tenia su sede en las escalinatas de  la Plaza de Maria Pita.
Este mural fué hecho por el pintor José Luis Rodriguez,quién también es autor de otros frescos que se realizaron  en el monasterio de Samos en una de sus ultimas restauraciones a mediados del S. XX.
La técnica empleada en ambos casos fué la de emulsión de tierra y yema de huevo aplicada con espátula.

martes, 22 de enero de 2013


Bailando a "Muiñeira de Chantada" nos actos do 50 aniversario.Esta peza foi montada como homenaxe a os gaiteiros de Soutelo,e en especial ao seu compositor,Avelino Cachafeiro,"O Gaiteiro de Soutelo".

Anverso e reverso da tarxeta identificativa do I Festival de folclore da C.E.E.,co programa de actuacións.Ano 1.989

Boa fin de semana que tiveramos eiquí,